Book 48

احمد شه وری. منبع‌شناسی تاریخ ایران از شکستن ساسانیان تا برآمدن صفویان. 1397. 310 صفحه.

شابک: 978-622-00-0541-4     

این کتاب را می توانید بصورت PDF به بهای 1 دلار و 50 سنت امریکا از طریق پرداخت به PayPal به نام  a_shahvary@yahoo.com خریداری نمایید.

نگاهی نو به تاریخ ایران 40

روش های تحقیق و پژوهش در علوم اجتماعی و انسانی واجد مشترکاتی عام با روش های تحقیق در سایر رشته ها است، نظیر جمع آوری منظم اطلاعات، تحلیل منطقی اطلاعات جمع آوری شده و کشف رابطۀ علّی میان پدیده و ارائۀ نتیجه یا نتایج تحقیق.

          در نخستین قدم باید دانست که  بُعد و ساحت تحقیق و پژوهش رابطه مستقیم دارد با سطح پژوهش. از برای مثال در سطح کارشناسی یا دوره لیسانس، عمق تحقیق و بررسی از منبع شناسی در مورد موضوع مفروض تجاوز نمی کند. و در دوره کارشناسی ارشد یا فوق لیسانس از دانشجو خواسته می شود که با پیروی از روش تحقیق علمی رابطه علّی دو پدیده را تبیین نماید و در سطح دکترا از محقق و پژوهشگر خواسته می شود که فرضی را مشخص و از طریق روش علمی تحقیق آن را نفیاً و اثباتاً توجیه نماید و به نتیجه  برسد و در سطح فوق دکترا از محقق خواسته می شود که علاوه بر اتبات یا نفی رابطه میان دو پدیده، تلاش نماید تا به نتیجه ای نو که تا پیش از آن از دید دیگر محققان پوشیده مانده بوده، دست یابد.

          از باب مثال در باره موضوعی مانند مشروطیت ایران در چهار سطح یاد شده چهار نوع تحقیق در مقاطع متفاوت تحصیلات دانشگاهی می توان انجام داد:

1- در سطح کارشناسی: بررسی علل پیدایی جنبش مشروطیّت ایران

محقق و پژوهشگر در سطح کارشناسی کافی است  اطلاعات مربوط به جنبش مشروطیت را از چندین و چند منبع نوشتاری معتبر و تا حدی دست اول جمع آوری و آنها بر اساس یک نظم تاریخی منظم کند و شرح دهد که جنبش مشروطه از نظر او از کجا شروع و به کجا ختم شد و این بستگی دارد به نظر محقق و راستی و درستی آن چندان اهمیت زیادی ندارد. بعبارت دیگر هر پژوهشگر می تواند نقطه شروع مشروطیّت ایران را در جایی قرار دهد و نقطه تحقق آن را هم در جایی؛ این موضوع در این سطح یک موضوع نظری است و در نتیجه کار و یا باصطلاح در نمره دادن به تحقیق اثر ماهوی ندارد،  بلکه کافی است که منابع درست انتخاب شده باشند، یعنی به منابع اصلی توجه بیشتر شده باشد و ارجاعات صحیح و بر اساس روش شناخته شده ای و یا اگر هم بر اساسی انتحابی محقق است در همه موارد به یک صورت انجام شده باشد و متن گزارش و رساله از نظر زبان و دستور و املای کلمات متنی منقح و خالی از عیب آشکار باشد.

2- در سطح کارشناسی ارشد: بررسی نقش روشنفکران در جنبش مشروطیّت ایران

در سطح کارشناسی ارشد، محقق بایستی در وهلۀ نخست تعریفی از روحانی و روحانیت در زمان روی دادن مشروطیّت ارائه نماید و سپس روحانیونی را که با تعریف او از روحانیت همخوانی دارند مشخص نماید و آن ها را به سه دسته طرفدار و مخالف و بی طرف و بی نظر تقسیم کند و آنوقت نقش آنها را در پیشرفت و یا برعکس در عدم پیشرفت مشروطه در کانون توجه خود قرار دهد و نتیجه بگیرد که نقش کدامیک از آنها، در مقایسه با گروه های دیگر اجتماعی مانند روشنفکران فرنگ رفته ای که در مشروطیّت نقش ایفا کرده اند، در مشروطه که به هر حال تکوین پیدا کرد، بیشتر بوده است.

3- در سطح دکترا: آیا جنبش مشروطیّت ایران یک جنبش اصیل بود؟

در سطح دکترا، محقق ضمن اینکه تعاریف و دیدگاه های متفاوت در مورد مشروطیت و زمینه های فکری و اجتماعی پیدایی مشروطیّت ایران را می شکافد، وظیفه دارد اثبات نماید که جنبش مشروطیّت یک جنبش خود جوش و بومی با توجه به زمینه های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایران در زمان وقوع آن بوده و دخالت خارجیان در تکوین آن یا هیچ بوده و یا این که اگر هم بوده باندازه ای نبوده که اگر نمی بود مشروطیّت ایران واقع نمی شد، تا بدین ترتیب ثابت نماید که جنبش مشروطیّت یک جنبش بومی، اصیل و خود جوش ملّی بوده است.

4- در سطح فوق دکترا: دلیل یا دلایل اصلی انحطاط مشروطیّت ایران چه بود؟

در سطح فوق دکترا، پژوهشگر باید ضمن بررسی کامل مشروطیت، در مورد شقوق مختلف ماهیت مشروطیت ایران مطالعه نماید، قانون اساسی ایران را دقیقاً بررسی نماید و نقاط ضعف و قوت آن را با توجه به واقعیت های موجود ایران در اوایل سده بیستم و میزان تاثیر پذیری ایرانیان مسلمان دوازده امامی آن زمان از آموزه های دینی و تعلق خاطر آنها به مذهب مشخص نماید و در پایان بعنوان مثال نتیجه بگیرد که با توجه به این واقعیات چنانچه قانون اساسی ایران بجای آنکه قانون اساسی فرانسه را الگو قرار دهد، قانون اساسی آلمان را سرمشق قرار می داد، موفق تر می بود و یا این که اگر مشروطه خواهان موفق می شدند براساس شرع قانون اساسیی می نوشتند که با آموزه های دینی و فرهنگی ایرانیان سنخیت بیشتری می داشت، ماندگار تر می بود و اجازه نمی داد که دیگران با استفاده از شکافی که در میان موافقان و مخالفان مشروطیّت ایران پدید آمد، آن را به انحطاط بکشند، محمد علیشاه در موضع ضعف قرار می گرفت و مخالفت تعیین کننده ای از خود نشان نمی داد، قاجار تضعیف نمی شد، کودتای سوم اسفند پیش نمی آمد و شاه مشروطه با گردن نهادن به قیود قانون اساسی بر امور نظارت می داشت.

          در هر سطح  یاد شده از تحقیق رعایت نظم و انضباط در جمع آوری اطلاعات، توجه به منابع دست اول و اصیل مکتوب بصورت سند، کتاب، مقاله علمی و کسب اطمینان از این که ارجاعات داده شده در کتاب ها و مقاله ها درست، صحیح و قابل اعتماد است، از وظایف اصلی و اولیه محقق است.