احمد شه وری. منبع شناسی تاریخ هخامنشیان. .234 صفحه. 978-600-04-9305-9
این کتاب را می توانید بصورت PDF به بهای 4 دلار امریکا از طریق پرداخت به PayPal به نام a_shahvary@yahoo.com خریداری نمایید.
نگاهی نو به تاریخ ایران 18
مطالعۀ «تاریخ» و شکل گیری امکان «تغییر[1]»
«مشاهدۀ اینکه مردم در گذشته چقدر متفاوت رفتار می کردهاند به ما این امکان را می دهد که فکر کنیم خودمان چه رفتاری داریم، چرا این گونه فکر می کنیم، چه چیزهایی را مسلم فرض می کنیم یا به چه چیزهایی تکیه می کنیم….وقتی جور دیگری دربارۀ خود بیندیشیم و بفهمیم که چه چیزی ما را «ما» می کند، در واقع متوجه می شویم که جور دیگری هم می شود عمل کرد… تاریخ گفتوگوست و گفتوگو امکان تغییر را فراهم میکند»
مهم نیست که در کدام یک از رشتههای گوناگون علوم انسانی تحصیل کرده ایم؛ حتی مهم نیست که رشتۀ تحصیلی شما هیچ ارتباطی به علوم انسانی نداشته باشد، اما حتماً «تاریخ» بخوانید.
شاید فرورفتن لابلای صفحات پرشمار کتابهای قطور و اندیشیدن دربارۀ انسان هایی که ـ در ظاهر ـ ارتباطی به ما و به دوران زندگی ما ندارند، کمی دشوار و حتی خسته کننده و بیهوده به نظر برسد، اما این کار برای همۀ کسانی که به سرمایه گذاری روی خود می اندیشند، تجربۀ خوب و مفیدی خواهد بود. این چالش از آن چالشهایی است که شما را نمی کُشد، بلکه قوی ترتان می کند؛ به افق نگاه تان وسعت می بخشد و شما را وادار به تأمل دربارۀ چیزهایی می کند که تاکنون به آن ها فکر نکرده بودید.
تاریخ در ساده ترین ـ و شاید درست ترین ـ تعریف «نقل و روایت کارهای مردمانی است که پیش از ما زندگی کردهاند» و این یعنی «تاریخ شرح وقایع گذشته است». یادم هست که این تعریف کوتاه را سال ها پیش در نخستین صفحات کتاب هفت جلدی «تاریخ آلبر ماله» خوانده و حفظ کرده بودم و هنوز هم برای معرفی تاریخ به آن استناد می کنم ـ یا به عبارت درست تر به آن پناه می برم. تعاریف دیگری هم از «تاریخ» هست که برخی از آنها قدیمی تر و برخی دیگر هم از آن جدیدترند، اما به نظرم برای حرف هایی که در ادامۀ این یادداشت گفته می شود، همین تعریف آلبر ماله کافی است. همین اندازه که تاریخ را دانشی برای درنگ دربارۀ گذشته و شناخت زندگی پیشینیان ببینیم، برای ورود به بحث اصلی ما کفایت می کند.
بعد از عبور از آلبر ماله و پذیرش تعریف او از تاریخ، به نویسندهای به نام جان ح آرنولد[2] می رسیم. او متخصص تاریخ قرون وسطی و فرهنگ دینی آن عصر محسوب می شود و آثاری هم در زمینۀ تاریخنویسی و اهمیت تاریخ نوشته است. آرنولد در کتابی کوچک با عنوان «تاریخ[3]» می نویسد: «مطالعۀ تاریخ الزاماً مستلزم کنده شدن از بستر حال و کندوکاو در دنیایی دیگر است. این امر قطعاً ما را از زندگی و بسترهای خودمان آگاهتر می کند». چرا وی چنین سخنی را به میان میآورد؟ زیرا «مشاهدۀ اینکه مردم در گذشته چقدر متفاوت رفتار می کردهاند به ما این امکان را میدهد که فکر کنیم خودمان چه رفتاری داریم، چرا این گونه فکر می کنیم، چه چیزهایی را مسلم فرض می کنیم یا به چه چیزهایی تکیه می کنیم».
آرنولد برای دفاع از این ادعای خود اضافه می کند: «وقتی جور دیگری در بارۀ خود بیاندیشیم و بفهمیم که چه چیزی ما را «ما» می کند، در واقع متوجه میشویم که جور دیگری هم میشود عمل کرد… تاریخ گفت وگوست و گفتو گو امکان تغییر را فراهم می کند». در این جا منظور او از گفت وگو با چیزی که اغلب ما در ذهن خودمان داریم متفاوت است؛ منظور او گفت وگو میان دو فرد عادی یا دو انسان نیست. وی می گوید تاریخ «گفت وگویی میان گذشته و حال» است؛ «میان آنچه واقعاً [در گذشته] رخ داده و آنچه قرار است بعداً رخ دهد». همچنین بار دیگر بر ادعای خود تأکید می کند که «گفت وگو مهم است، چون امکان تغییر شرایط و اوضاع را ایجاد میکند».
از نگاه آرنولد مطالعۀ عمیق تاریخ و شناخت گذشته، پشتوانۀ ما را برای انتقاد به کج روی ها و خطاهای دوران معاصر تقویت می کند و امکان مواجهۀ درست و منطقی با چیزهای نیازمند تغییر را فراهم می سازد. «آنگاه که با جزم اندیشی و تعصب به ما می گویند «این تنها روال ممکن است» یا «تا بوده همین بوده»، تاریخ به ما امکان می دهد که به این حرف اشکال بگیریم و بگوییم همواره روال های فراوان و نیز انواع فراوانی از بودن وجود داشته است»؛ و این همان رازی است که تاریخ را به دانشی بی مانند تبدیل می کند؛ زیرا «تاریخ به ما ابزار مخالفت می دهد»؛ مخالفت با رویه های نادرست و مسیرهای پرهزینه و تمام چیزهای دیگری که به اصلاح و ترمیم نیاز دارند. این مخالفت با نادرستی می تواند نخستین گام رو به جلو از طرف ما برای تغییر باشد[4].
پانویس:
[1] – سید مرتضی میرحسینی. مطالعۀ عمیق تاریخ و شناخت گذشته، پشتوانۀ ما را برای انتقاد به کج روی ها و خطاها تقویت می کند. منتشر شده در:
http://bordar-ensani.ir/مطالعۀ-تاریخ-و-شکلگیری-امکان-تغی/
[1] – John H. Arnold
[1] – History
[1] – کتاب «تاریخ» نوشتۀ جان ایچ آرنولد به همت نشر ماهی و با ترجمۀ احمد رضا تقاء در بازار کتاب ایران موجود است و کتاب «تاریخ آلبر ماله» نیز سالها پیش به کوشش جمعی از مترجمان به زبان فارسی ترجمه شد.
ADABSARA 