احمد شه وری. تاریخ ایران از آغاز تا تشکیل دولت ایلام . 1393. 185 صفحه. شابک: 978-1477635179
این کتاب را می توانید بصورت PDF به بهای 3 دلار امریکا از طریق پرداخت به PayPal به نام a_shahvary@yahoo.com خریداری نمایید.
نگاهی نو به تاریخ ایران 15
زنجیره رویدادها
5500
هرچند نخستین نمونه های خطی کشف شده در میانرودان قدمتی بیش از ۲5۰۰ سال پیش از میلاد را نشان نمی دهند اما تاریخ نگاران جدید بر این باورند که با توجه به نام شهرها، رودها، شغلها و دیگر مدارک به دست آمده، این منطقه نخستین بار بین سال های 55۰۰ تا 4۰۰۰ پیش از میلاد توسط قومی غیرسامی که به زبان سومری سخن می گفتند مسکونی شدهاست[1].
– در گذشته از دولت سومر یا «شنعار»، بعنوان دومین دولت در جهان، پس از کلده، نام برده می شد ولی اکنون محرز است که زمان تشکیل دولت سومر همزمان بوده است با تشکیل دولت ایلام. گفته اند که سومریان از نژاد سامی بودند و زمان شهر نشینی آنها را در هزاره چهارم و حدود سال 3500 پیش از میلاد ذکر می کنند. اما دولت سومر براساس اطلاعاتی که در دست است ظاهراً در آغاز هزاره سوم پیش از میلاد بوجود آمد.
– یکی از قدیمی ترین سکونت گاه در تپه سیلک در نزدیکی کاشان وجود داشته است.
5300
– ساکنین اریدو کشاورزانی بودند که در حدود سال 5۳۰۰ پ. م. به منطقه میانرودان و خلیج فارس آمدند و باخود فرهنگی را آوردند که در کشاورزی مبتنی بر آبیاری پیشگام بود[2].
– دورهٔ عبید: در تمدن سومریان؛4۱۰۰-5۳۰۰ پ. م (نوسنگی باسفال تا مس سنگی)
5000
در هزاره پنجم سکنه نجد ایران بیشتر ازطریق شکار زیست می کردند. از مطالعه آثار بدست آمده از حفاری هایی که درتپه سیلک کاشان انجام شده، چنین برمی آید که مردم این دوران هنوزبا طرز ساختن خانه آشنا نبوده اند و زیرآلونک هایی که از شاخه درختان می ساخته اند، زندگی می کردند. در پایان این دوره بوده که خانه ساختن در ایران با استفاده از چینه، یعنی قرار دادن سنگها در کنارهم و پوشاندن آنها با مخلوط آب و خاک، گِل، آغازشده است[3].
– اسکلت انسانی در منطقه مولوی در شهر تهران مربوط به هزاره پنجم پ م کشف شده است.
4500
در کاوش های باستان شناسی در تپه حاجی فیروز نقده یک ظرف شراب خوری به عنوان نخستین وسیله شراب سازی موجود در دوران نوسنگی مربوط به این دوره یافت شده است.
4300
براساس اطلاعات بدست داده شده توسط هنری راولینسن، قدمت شهر اور و دولت کلده به 43 سده پیش از میلاد می رسد. کلدانیها شاید اولین کسانی بوده باشند که چراغ تمدن و شهرنشینی را درمیانرودان برافروختند. انها ماه پرست بودند و برجی شبیه برج بابل هم ساخته بودند که از آن اثری دردست نیست[4].
4100
دورهٔ اوروک در تمدن میانرودان؛۲۹۰۰-4۱۰۰ پ. م. (از پایان مس سنگی تا اوایل عصر مفرغ)
4000
شهر شوش چهار هزار و دویست سال پیش از میلاد ایجاد شده است. در این هزاره ما همچنین شاهد رویدادهای زیر هستیم:
– هزاره چهارم پیش از میلاد، شاهد تحول عظیمی در فرهنگ بشری بوده است. ما در این هزاره شاهد پیدایش عصر برنز و پیدایی خط هستیم.
– دراین هزاره دولت شهرهای سومر ونیز پادشاهی مصر ایجاد وتوسعه می یابند.
– در منطقه ارو آسیا کشاورزی بگونه ای وسیع در زندگی انسانها واجد نقش واهمیت می شود.
– در این هزاره جمعیت جهان ازهفت میلیون نفربه چهارده میلیون نفر افزایش می یابد.
– در مشرق ِشهر شوش، شهر دیگری بنام اور ، Ur ، مرکز امور و پایتخت سومریان می شود.
– پایه علم ریاضی، ستاره شناسی و قانون مدنی و استفاده بهتراز آب و باد همچون بکارگیری قایق بادی و ساخت آسیاب آبی، اختراع چرخ و استفاده از آن برای ساخت ظرفهای سفالی، در این هزاره گذاشته شد و درهزاره دوم پیش از میلاد کامل گردید.
– در این هزاره ما شاهد تشکیل اولین خاندانهای شاهی در منطقه میانرودان هستیم.
– درهمین هزاره است که این فکر اختراع می شود که رییس دولت نماینده خدا در روی زمین است.
– شهرنشینی با اسکان دایمی انسانها در جاهایی که توسط سومریان در میانرودان ایجاد شده بود، آغاز می گردد.
– درشهرهای شوش و اروک[5]، خط بعنوان وسیله ای برای انتقال فکر و ایده به دیگران اختراع و بکارگرفته می شود.
در چنین شرایطی است که برابرآنچه در حفاریهای صد ساله اخیر بدان رسیده ایم، ایلامیان از ارتفاعات زاگرس به دشت خوزستان سرازیر شده و در محلی که امروز بقایای آن در شهر شوش قرار دارد دست به ساختن قلعه های نظامی وبرج وباروهایی زده و در آنجا ساکن می شوند. اطلاعات بدست آمده از مطالعه آثار کشف شده طی همین حفاریها حاکی است که در آن ایام شوش چندین بار دست بدست شده است. زیرا در اینجا هم ظرفهای سفالیی بدست آمده که در جای دیگری نظیر آنها یافت نشده و از همین روی می توان گفت ساختۀ مردم بومی آنجا بوده اند[6] و هم ظرفهایی پیداشده که نظایر آنها در دیگر نقاط میانرودان[7] نیز یافت شده است.
– حدود شش هزارسال[8] پیش، بشر به عصر نوسنگی قدم نهاد و انقلاب واقعی کشاورزی وصنعتی روی داد؛ با فلز آشنا شد و ازآن ابزار ساخت، به یاری آن تسلط خود را برطبیعت گسترش داد. زمین زیر کشت رفت و جانور رام انسان شد.
– در هزاره چهارم خانه ها در ایران بزرگترمی شوند و چینه جای خود را به خشت خام می دهد، هرچند که در آغاز خشتها شکل منظمی نداشته اند. در این دوره ساکنان نجد ایران در ساختن ظرفهای گلی مهارت بیشتری پیدا می کنند، که این کار آنها مدیون اختراع چرخ بوده است. درپایان این دوره خانه با خشتهای منظم چهارگوشه ساخته می شوند[9].
– در هزاره چهارم پیش از میلاد میانرودان / بین النهرین، ناحیه ای بین سواحل دجله و فرات، شاهد تمدن درخشانی بوده که با تمدن مصر برابری می کرده است.
– تمدن سومر در دورهٔ اوروک (هزارهٔ 4 پیش از میلاد) شکل گرفت و در دورهٔ جمدت نصر و دورهٔ دودمانی اولیه ادامه یافت.
– پیمانه با نقش بز کوهی در میان اشیاء مربوط به مراسم تدفین در تمدن شوش کشف شده است. نقش لک لک، بز کوهی و نژاد خاصی از سگ بر روی ظرف دیده میشود.
– سومری ها نخستین سامانهٔ نگارشی را ایجاد کردند که از مرحلهٔ پیشانگارشی در هزارهٔ 4 پیش از میلاد به خط میخی در هزارهٔ ۳ پیش از میلاد رسید.
– از دوره عبید کاسه سامرا متعلق به 4۰۰۰ سال پیش از میلاد،دردست است. این کاسه در موزه پرگامون برلین نگهداری می شود. نمادسواستیکا در مرکز آن مشخص است[10].
– نخستین کشاورزان از سامرا به سومر مهاجرت کردند و معابد و سکونتگاههای اریدو را ساختند. تخمین زده می شود یکی از بزرگترین شهرهای سومر به نام اوروک در دوران اوجِ خود بین 5۰ تا ۸۰ هزار نفر جمعیت داشته است[11]. با احتساب دیگر شهرهای سومر و جمعیت زیاد کشاورزان می توان به طور تقریبی به جمعیت بین ۸۰۰ هزار تا ۱٫5 میلیون نفر برای کل سومر رسید. بر اساس تخمین ها جمعیت جهان در آن دوره ۲۷ میلیون نفر بوده است[12].
– اقوام سامی از دیرباز در جستجوی آب و علفزار از جنوب شبه جزیره عربستان به سوی شمال این شبه جزیره حرکت می کردند و در شمال سکنی می گزیدند. البته تاریخ دقیق این حرکت و نیز مدت زمان آن مشخص نیست، امّا آثار و شواهدی در دست است که نشان میدهند این تودههای متراکم در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد به میانرودان رسیدند و دنباله آنان همچنان به صورت سیلی از جنوب به طرف شمال در حرکت بودند. آشوریها بسرعت شروع به ساخت شهرهای جدید کردند و بتدریج بر پیشرفت آنان در تمام زمینههای فرهنگی و نظامی افزوده شد.
-چرخ در این هزاره اختراع شد.
– حدود شش هزارسال[13] پیش، بشر به عصر نوسنگی قدم نهاد، انقلاب واقعی کشاورزی و صنعتی روی داد. سفال لایحه د در تپه سیلک مربوط به این دوره است. این لایه ضخیم و سست و با فشار دست قابل نرم شدن و خرد شدن است. رنگ خاک آن قرمز روشن است و در خمیره اینها نیز کاه و علف وجود دارد. انواع ظرفهای این گروه عبارتند از دیزیها، ظروف کشک سایی، ظروف مطبخ و غیره. در کاوش ها باستانی در این محل در سال 1316 / 1937در یک گور یک تبر سنگی و یک فک گوسفند به دست آمده است. کودکان و نوزدان را در کوزه می نهادند و خاک قرمز، اُخرا، را بر اجساد آنان می پاشیدند. اشیای استخوانی به دست آمده عبارت است از دسته یک سنگ آتش زنه با سر حیوان و دسته دیگری از آتش زنه با سر یک خرگوش به طول 145 میلیمتر و نیز تیغههایی با دست حجاری شده به شکل سر حیوان شاخدار.
– گل نبشته های پیش ایلامی به شهرسوخته در سیستان و گودین تپه دوره پنجم[14] راه یافت در پایان هزاره چهارم قبل از میلاد که نخستین گل نبشتهها به کار می رفتند گزارشهای منتشره حاکی از کاربرد وسیع مهرهای استوانهای و گل نبشتههای عددی مهر خورده در لایههای 18-17 شوش، چغامیش و گودین پنجم در فلات ایران هستند.
– هنر سفالگری یکی از فنون متداول مردم ساکن شوش محسوب می شد. سفالگران با مهارت و سلیقه خاص خود ترکیبات متنوعی تولید میکردند و با نقشهای مختلف به زیبایی سفالینهها میافزودند. سفالهای نخودی قرمز نخودی مایل به سبز و خاکستری از لحاظ پخت و استحکام با ظروف سفالین سایر نقاط شرق ایران قابل مقایسه اند نقوش حیوانات و گیاهان غالباً از طبیعت و بوم منطقه ملهم گردیده و هنرمند سفالگر با رنگ سیاه تصاویر متنوعی را به سبک تجریدی عرضه کرده است از این رو در سفال های منقوش سفالگر شیوه متداول هنر جنوب شرقی ایران را متجلی می سازد. با این حال تمام ظروف سفالین شهداد خبیص ساخته و پرداخته منطقه نبوده بلکه به صورت کالای وارداتی است مانند ظروف خاکستری و کوزههای رنگارنگی که تعدادی از آنها در مقابر به دست آمدهاست و مربوط به فرهنگ جمدت نصر بوده و از جنوب غربی ایران وارد شدهاند.
– سفالهای منقوش خبیص با سفالهای بمپور، «خوراب تپه»، «دمین» و سایر نقاط قبل از تاریخی بلوچستان و کرمان مخصوصاً لوت جنوبی و کویر جازموریان تشابه زیادی دارند و حتی با سفال مناطق شرقی بلوچستان سیستان و غرب دره سند قابل مقایسهاند. در کنار سفالهای قرمز رنگ گاهی سفالهای نقشدار هزاره چهارم قبل از میلاد نیز یافت می شود.
– کلمات و خطوط تصویری نقر شده بر روی ظروف سفالی مرحله تازهای را در آغاز دوره شهرنشینی در جنوب شرقی ایران گشود. استفاده از خط و علایم تصویری (پیش ایلامی) در شهداد که از لحاظ روابط تجاری و سیاسی در سطحی بالاتر از فرهنگهای شرق ایران قرار داشت آن را در ردیف تپه یحیی، تل ابلیس و شهر سوخته به فرهنگهای شهر نشینی جنوب غربی ایران و دشت خوزستان پیوند داد. این فرهنگ که الواح نیمه تصویری را با خود به سیلک آورده بود نتوانست دامنه نفوذ خود را گسترش دهد و در داخل فلات ایران نشو و نما کند. نوشتههای پیش ایلامی تنها در «ملیان» ِ فارس، تپه یحیای ِشهر سوخته و گودین تپه رواج یافت و پذیرفته شد و سفالینه های لبه واریخته این فرهنگ در تپه قبرستان دشت قزوین و گودین تپه دوره پنجم مشاهده گردید. به استثنای شوش ساکنان بومی فلات از این ادبیات وارداتی استقبال نکردند در نتیجه ادبیات پیش ایلامی همه گیر نشد. با این حال در زمینه سفالگری تولید سفالینههای شانه دار منقوش در منطقه لرستان و گیان چهارم به پیروی از سفال شوش (ت)، (پ) همچنان ادامه یافت. دایره استیلا و قدرت این فرهنگ به شوش و سواحل جنوب غربی ایران و بوشهر تا بخشهایی از کوهپایههای زاگرس در لرستان راه یافت. ایلامیان در این هنگام سلسلههایی تشکیل داده بودند و مردم بومی کوهپایههای زاگرس تحت لوای حکمرانان گوتی، لولوبی، و کاسی، در درههای زاگرس به صورت دستجاتی مزاحم شهرنشینان ایلامی و سلسله های بابل را تهیدد میکردند و همواره منتظر فرصت بودند. در این تفرقه گراییها و تعقیب و گریزها دیری نپایید که فرهنگ و ادبیات پیش ایلامی در سیلک منسوخ شد و ادامه فرهنگ دوره چهارم متروک گردید و تا حدود 2000 سال همین طور باقی ماند ولی سفالگران گیان و گودین و نیمه پیشکوه لرستان به تولید سفالینههای منقوش ادامه دادند و حکمرانان آنان هرگاه سستی و فتوری در ارکان سلسلههای بابلی یا ایلامی احساس میکردند با دستجاتی متحد به شهرهای آنان حمله می کردند.
– سفال خاکستری صرفنظر از برشمردن هرگونه ویژگی خاص در اواخر هزاره چهارم پ م نیز دیده شده است. این نوع سفال در تپه حصار، یاریم تپه، و ترنگ تپه، در گوشه شمال شرق فلات ایران و محوطههای جنوبی ایران همچون تپه یحیی و شهداد و … وجود دارد. گرچه این نوع سفال خاکستری و خاکستری سیاه هیچ گونه ارتباطی با سفال خاکستری رایج در اواخر هزاره دوم پ م در اغلب محوطههای موجود فلات ایران ندارد.
– عصر برنز آغاز می شود.
3761
تاریخ عبریان آغاز می گردد. براساس باوراین قوم زمان آفرینش جهان 29 مارس 3760 و یا با احتمال کمتری 25 سپتامبر آن سال بوده است.
3500
سفالینههای نقاشی شده در شوش واقع در ایلام بیانگر دورهای پیشرفته از طرحهای هندسی، ایجاد سبک خاص از انسان و شکل هایی از جانوران در آنهاست.
– اولین شهر در مصر در سال 3500 پیش از میلاد ساخته می شود.
3300
در سال 1991 در ارتفاعات آلپ در مرز اتریش جسد یخ زده انسانی، که او را اوتزی[15]،خواندند، پیدا شد که زمان حیات او را 3300 پیش از میلاد برآورد کرده اند.
– تاسیس اوروک 5: ۳۱۰۰-۳۳۰۰ پ. م.
3200
دوره آغازین ایلامیان شروع و تا 2700 پ م ادامه می یابد
این دوره مشتمل است بر کوچ ایلامیان از سرزمینهای مرتفع زاگرس به دشت خوزستان تا تشکیل دودمان ِآوان[16]، تاریخ این دوره هنوز درهاله ای از ابهام قراردارد. در تحقیق در مورد آثار بدست آمده طی اکتشافات باستان شناسی به این نتیجه می رسیم که در زمان تشکیل دولتهای کوچک ایلام، در همسایگی آنها دولت مقتدر سومر وجود داشته است. از این روی در پرتو آنچه از بررسی تاریخ دیگر ملتها و دولتها حاصل شده، برجسته ترین وقایع تاریخی این زمان جنگهای ایلامیان با دولتهای سومر واکد است. دولت ایلام در این دوره گاهی همراه دولت اکد علیه دولت سومر و گاهی هم، هم پیمان با سومر علیه اکد وارد عمل می شده است. در آغاز در این جنگها ایلامیان موضعی دفاعی داشته اند و در بیشترموارد توانسته اند که هجوم این دولتها را دفع کنند و اگر در مواردی هم مغلوب آنها شده اند، دوره تسلط دولت غالب بر ایلامیان کوتاه بوده است.
ما همچنین شاهد اثر پذیری نخستین ایلامیان از فرهنگ موجود در فلات ایران قبل ازسکنی گزیدن آنها در فلات ایران هستیم و این از آجر نوشته هایی که قدمت آنها به سال 3200 پیش از میلاد برمی گردد، مشخص شده است. هر چند که بخش مهمی از این آجر نوشته ها هنوز هم خوانده نشده اند. براساس همین اطلاعات تاریخ مردم ایلام از 3200 تا 539 پیش از میلاد ادامه می یابد.
– لایه چهارم فرهنگ سیلک (اوروک چهارم و جمدت نصر)
لایههای 1و2 قشر قطوری از خاکستر و تکه پارههایی از استخوانهای انسانی منفرد و درهم، بقایای بخش فوقانی و جدید دوره سوم را پوشانیده است. دهکده در 3200 سال قبل از میلاد مورد حمله و هجوم شدیدی قرار گرفته و آتش آن را و یران کردهاست. سپس فرهنگ جدیدی بر روی و یرانهها بنیاد نهاد شده که با آثار دوره سوم سیلک هیچ گونه قرابتی نداشته و فرهنگ سفال منقوش را منسوخ کرده و به جای آن سفالی با زمینه خاکستری و لعاب قرمز متداول شدهاست. فرهنگ جدید بناهای مسکونی را از عمق 9 متری به بالا احداث نمود و روند زندگی را ادامه داد.
3100
دورهٔ جمدت نصر در تمدن سومر (اوروک ۳): ۲۹۰۰-۳۱۰۰ پ. م.
3100
زبان سومری، زبانی منفرد و کهن ترین زبان مکتوب موجود است. کاربری این زبان برای نخستین بار در حدود ۳۱۰۰ پ. م. در جنوب میانرودان گواهی گردیده و در طول هزاره سوم پ. م. رشد و توسعه یافته است[17].
3000
دولت کلده در هزاره سوم پیش ازمیلاد بواسطه قدرتهای رقیبی که در همسایگی آن وجود پیدا کرد به محلی برای رقابت این قدرت ها تبدیل شد تا این که سرانجام هویت سیاسی کلده ازبین رفت و قلمرو آن بین دولتهای سومر و اکد تقسیم شد. پیش ازتقسیم کلده به سومر و اکد، این سه قوم یازده پایتخت داشتند و دایم برسر این موضوع که که مرکزاصلی در کجا باشد با یکدیگر به جنگ برمی خواستند. دراین جنگ قدرت سرانجام بابل گوی سبقت را ازهر سه رقیب ربود.
-در طول هزارهٔ سوم پیش از میلاد نوعی همزیستی نزدیک بین سومریان (که زبانی تک خانواده داشتند) و اکدیهای سامی زبان ایجاد شد که منجر به دو زبانی شدن وسیع در این ناحیه گردید[18].
– در هزارهٔ سوم پیش از میلاد نوعی همزیستی فرهنگی میان سومریها و اکدیها نمودار گشت و باعث دوزبانه شدن مردم این منطقه گردید[19].
– بنا برمستندات ودلایل موجود می توان اینگونه استنباط کرد که اولین نوع حکومت به شکل امروزی و دارای نظامی پیشرفته متعلق به دولت ایلام بوده است. همزمان با حکومت دولت ایلام در لرستان درسالهای هزاره سوم پیش ازمیلاد شاخه دیگری از قوم آریایی یعنی «کاسی ها[20]» که قومی مهاجر بودند با گذر از قفقاز، آذربایجان و طالش و اسکان در غرب و جنوب غربی دریای خزر (کاسپین) و نواحی قزوین واکباتان به سرزمین امروزی لرستان رسیدند.
– از آغاز هزاره سوم پ م به بعد در سنتهای سفالگری شوش تغییری ناگهانی رخ میدهد. این تغییر به روشنی آغاز دوره شوش (د) است. سفال لایههای 16-14 ب «آکروپل» شوش مرحله «بانش ملیان» در مرودشت و لایه چهارم پ[21] تپه یحیی کرمان از نظر کیفیت مشابه اند احتمالاً آثار به دست آمده از تل «قصیر» کمی جدیدترهستند در تمامی این محوطهها گل نبشتههایی به دست آمدهاست که دارای علایم نگارشی پیش ایلامی و اثر مهرهایی در همین سبک هستند. این امر نشان دهنده نظام اداری جدید و متفاوتی است که منطقه وسیعی را تحت پوشش قرار داد. در این هنگام در بین النهرین دهلران و شمال پشت کوه پیشرفت سنتهای سفال قدیم تر ادامه داشت سفالهای مشخص دو رنگی که احتمالاً و ارداتی بودند و در دشتهای دیاله و دهلران به و فور مشاهده می شدند به لایه 18 شهر شاهی (د) [22] در شوش راه یافتند. در تعدادی از محلهای باستانی واقع در بین النهرین به همراه این سفالهای دو رنگ گل نبشتههایی با علایم نگارش جمدت نصر به دست آمدهاست بدون تردید این علایم نگارش به زبان سومری هستند. مدارک زیادی وجود دارد دال بر ارتباط و مبادله مواد و محصولات بین میانرودان و شوش. با کشف خطوط و علایم پیش ایلامی و نشانه ای و نیز کتیبه کوتاهی به خط ایلامی بر لبه خمره کوچکی در شهداد در سال 1348 معلوم می گردد که این میدان باستانی مانند فرهنگ یحیی و شهر سوخته و تل ابلیس با شوش و بین النهرین در ارتباط فرهنگی و تجاری بوده است.
– سفالگران پنج هزار سال پیش ِشوش، باکون، چشمه علی، سیلک، و حصار انتقال پیام خود را با رنگ و ثبت نقوش سحرانگیز پرندگان جانوران و شکار بر بدنه سفالینهها آغاز کردند.
3000
کشف یک تمدن باستانی در سال 1384، توسط اهالی یک روستا درنزدیکی جیرفت چشم باستان شناسان جهان را خیره کرد. اهالی یک روستا درنزدیکی جیرفت، مجموعه ای ازظروف سنگی ومعماری پیچیده ای را زیر خاک کشف کردند که به یکی ازمهمترین سوال های علم باستان شناسی پاسخ می داد. بگفته دکتر مسعود آذرنوش، رییس مرکزتحقیقات باستان شناسی درتهران، این کشف، ایران را در مرکز تمدن و فرهنگ جهان درهزاره سوم پیش ازمیلاد میلاد قرار می دهد. نگاره های حک شده روی این ظروف، جنس سنگ استفاده شده، و نیزمعماری بقایای ساختمان ها در منطقه جیرفت کاملاً منحصر به فرد است وحکایت ازیک تمدن جدید دارد که تابه حال ناشناخته بوده است. برخی ازاشیا دارای این سبک پیشتر در سوریه و عربستان یافت شده بودند وبه همین جهت دانشمندان وجود چنین تمدنی را حدس می زدنند اما اثبات آن تا این کشف بزرگ در جیرفت طول کشید.
-شهر سوخته درهزاره سوم پیش از میلاد به شکوفایی اعجاب انگیزی درصنعت و تمدن می رسد و به همین دلیل نبض تجارت بین المللی زمان خود می شود.
2900
آغاز عصر مفرغ نخستین
-دورهٔ دودمانی نخستین از حدود سال ۲۹۰۰ پ. م. با شخصیتهایی نظیر اِنمرکار و گیلگمش آغاز می شود. به نظر می رسد این افراد کمی پیش از دورهٔ تاریخی فرمان راندهاند؛ دورهای که از حدود ۲۷۰۰ پ. م. با گذر از تصویرنگاری به نگارش هجایی آغاز شد.
2800
افزایش تدریجی جمعیت اقوام سامی در ناحیه میانرودان و افزایش تدریجی نفوذ سیاسی آنها در ناحیه میانرودان به گونهای بود که ۲۸۰۰ سال پ م سامیان اکثریت ساکنان بسیاری از شهرهای سومری را تشکیل داده و در مواردی حاکمیت این شهرها را در اختیار گرفتند.
– دورهٔ دودمانی نخستین ۲در تمدن سومریان: ۲6۰۰-۲۸۰۰ پ. م. (گیلگمش)
2750
همزمان با حکومت سومریان در جنوب عراق، در میانه عراق سلسله دیگری از مردمان سامی نژاد زندگی میکردند و دارای شهرهای آبادی همچون: «بورسیبا»، «کیش»، «نفَّر»، «اجاده» و جز اینها بودند و همواره بر سر تصاحب زمین های کشاورزی با دولت جنوبی خود به نزاع بر می خاستند تا آنکه در سال ۲۷5۰ پ م مردی به نام «سرجون اکدی» در میان آنان به قدرت رسید و توانست با جنگها و حملات خود سومریان را نابود و سرزمینهای آنان را تصاحب کند.
2700
دوره اول تاریخ ایلامیان آغاز و تا 1600 پ م ادامه می یابد
پانویس:
1 – “Ancient Mesopotamia. Teaching materials”. Oriental Institute in collaboration with Chicago Web Docent and eCUIP, The Digital Library. Retrieved 5 March 2015. And, “The Ubaid Period (5500–4000 B. C. )” In Heilbrunn Timeline of Art History. Department of Ancient Near Eastern Art. The Metropolitan Museum of Art, New York (October 2003). And, “Ubaid Culture”, The British Museum. And 4 “Beyond the Ubaid”, (Carter, Rober A., and Graham, Philip, eds. ), University of Durham, April 2006.
2 – اریدو به عنوان شهر مذهبی مهم باقی ماند تا این که بتدریج تحت الشعاع وسعت شهر اوروک قرار گرفت. ممکن است داستان اعطای می (هدایای تمدن) به اینانا، الههٔ اوروک و خدای عشق و جنگ توسط انکی، خدای خرد و در عین حال خدای اصلی اریدو، بازتابی از این تغییر هژمونی باشد.
3- ر. ک. راوندی، ص 52.
4- شادروان دهخدا، لغت نامه.
5 Uruk
6 – نظیر ظرفهایی که در سال 1978 توط لو برون، کشف شد. برای اطلاع بیشتر لطفاً مراجعه نمایید به:
WWW.Wikipedia.com
7 – ازجمله در جاهایی که سومریان بودند ونیز دردوره اروک، Uruk به نقل از ویکی پدیا.
8- که البته این زمان بسیار فراتر می رود زیرا شش هزار سال پیش اهرام سه گانه مصر ساخته شدند که درایجاد آن چنان مهندسی پیشرفته ای بکار رفته بوده که هنوزما ازدستیابی به آن عاجزیم زیرا زمانی که درحومه لندن می خواستند رصد خانه گرینویج را بنا کنند سعی مهندسان آن زمان انگلیس آن بود که این بنا کاملاً رو به شمال ساخته شود ولی زمانی که ساخته شد دریافتند ازشمال انحرافی بمیزان چند دقیقه دارد حال آنکه اهرام دقیقاً رو به شمال قرار دارند.
9- ر. ک. همان، صص 55 و56.
10 – 24ĝir15 means “native, local”, in some contexts also is “noble”. Literally, “land of the native (local, noble) lords”. Stiebing (1994) has “Land of the Lords of Brightness” (William Stiebing, Ancient Near Eastern History and Culture). Postgate (1994) takes en as substituting “language”, translating “land of the Sumerian tongue” (John Nicholas Postgate (1994). Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History. Routledge (UK)… Postgate believes that eme, ‘tongue’, likely became en, ‘lord’, through consonantal assimilation). And Ernst Herzfeld, Die vorgeschichtlichen Töpfereien von Samarra, Die Ausgrabungen von Samarra 5, Berlin 1930
11 – Harmansah, Ömür, The Archaeology of Mesopotamia: Ceremonial centers, urbanization and state formation in Southern Mesopotamia, 2007, p. 699
12 – Colin McEvedy and Richard Jones, 1978, Atlas of World Population History, Facts on File, New York, ISBN 0-7139-1031-3.
13- که البته این زمان بسیار فراتر می رود زیرا شش هزار سال پیش اهرام سه گانه مصر ساخته شدند که درایجاد آن چنان مهندسی پیشرفته ای بکار رفته بوده که هنوزما ازدستیابی به آن عاجزیم زیرا زمانی که درحومه لندن می خواستند رصد خانه گرینویج را بنا کنند سعی مهندسان آن زمان انگلیس آن بود که این بنا کاملاً رو به شمال ساخته شود ولی زمانی که ساخته شد دریافتند ازشمال انحرافی بمیزان چند دقیقه دارد حال آنکه اهرام دقیقاً رو به شمال قرار دارند.
14 – V
15 Otzi
16 Awan
17 – دانشنامه بریتانیکا
18 – Deutscher, Guy (2007). Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation. Oxford University Press US. pp. 20–21. ISBN 978-0-19-953222-3. And Prof. Piotr Michalowski University of Michigan Ann Arbor. Prof. Steve Tinney, Middle Eastern Languages, is a Sumerian specialist. And Prof. Larry Tras COGS University of Sussex Brighton BN1 9QH UK. And Steven Schaufele, Ph. D. , Asst. Prof. of Linguistics, English Department Soochow University, Waishuanghsi Campus, Taipei 11102, Taiwan. And Streck, Michael P. “Sumerisch. ” Der Neue Pauly. Herausgegeben von: Hubert Cancik und Helmuth Schneider (Antike), Manfred Landfester (Rezeptions- und Wissenschaftsgeschichte) . Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 03 November 2008.
19 – Deutscher, Guy (2007). Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation. Oxford University Press US. pp. 20–21. ISBN 978-0-19-953222-3.
20- محل سکونت کاسى ها که درزبان اکدی به آن کاشی گفته می شده، از زمان هاى قدیم کشورى کوهستانى بود که اکنون لرستان نامیده مى شود و زبان آنان با زبان ایلامیان نزدیکى داشته است و به احتمال قوى قبایل کنونى «لُر» ازاخلاف ایشان باشند.
21 – IVC
22 – D
ADABSARA 